Rzym (Roma)

Rzym (Wieczne Miasto) to miasto w środkowych Włoszech (Lacjum), położone na równinie Campagna Romana w otoczeniu malowniczych wzgórz nad rzeką Tyber. Jest to stolica kraju i zarazem jeden z najważniejszych ośrodków historycznych i turystycznych Europy. Jak głoszą miejscowe legendy Rzym założony został 21 kwietnia 753 roku p.n.e. przez Romulusa, który od razu też uczynił się pierwszym królem. Tak rozpoczęła się historia miasta, które wkrótce stało się sercem i stolicą wielkiego Imperium Rzymskiego. Niespełna dwa stulecia później Rzym stał się jednym z ważniejszych ośrodków miejskich i handlowych regionu. Jednak jego największy rozkwit rozpoczął się około 27 roku p.n.e., kiedy Rzym przekształcił się z republiki w potężne cesarstwo na czele którego stał człowiek przyrównywany wręcz do Boga. W 72 roku n.e. w mieście rozpoczęto budowę słynnego Koloseum, a w 125 roku wzniesiono monumentalny Panteon (miejsce poświęcone wszystkim bogom). W tym czasie dzięki licznym podbojom Imperium Rzymskie rozrosło się do gigantycznych wręcz rozmiarów. Cały obszar cesarskiego Rzymu otaczały wzniesione w III wieku z polecenia cesarza Aureliana potężne mury obronne. Kres świetności miasta zapoczątkowało przeniesienie w 330 roku przez cesarza Konstantyna Wielkiego stolicy do Konstantynopola. Od tego czasu Rzym zaczął stopniowo tracić na znaczeniu. Liczne najazdy barbarzyńców w V wieku oraz najazdy Normanów przyczyniły się do dalszego upadku Wiecznego Miasta. Wkrótce także pod naporem barbarzyńców padło całe zachodnie cesarstwo. Gdy cesarze opuścili Rzym, władza nad nim zaczęła przechodzić w ręce miejscowego biskupa, nazywanego papieżem (od greckiego papas, czyli ojciec). W VIII wieku Rzym stał się stolicą Państwa Kościelnego i siedzibą papieży. W Boże Narodzenie 800 roku król Franków i Longobardów Karol Wielki (742-814) został koronowany na cesarza w bazylice watykańskiej. Tym samym imperium zachodniorzymskie zostało wskrzeszone, a papież stał się dysponentem korony cesarskiej. W 1084 roku do miasta wkroczył cesarz Henryk IV, by zdetronizować niechętnego mu papieża Grzegorza VII. Z odsieczą pośpieszyło 30 tysięcy normańskich rycerzy pod wodzą Roberta Guiscarda. Przepędziwszy Niemców Normanowie złupili Wieczne Miasto grabiąc kościoły i mordując ludność. W XIV stuleciu papież Klemens V (z pochodzenia Francuz) przeniósł siedzibę kurii do Awinionu, co fatalnie odbiło się na kondycji Rzymu, żyjącego głównie z pielgrzymów i obsługi dworu papieskiego. Powrót kurii papieskiej w 1376 roku otworzył przed miastem nowe perspektywy. Rozpoczął się wówczas ponowny rozkwit Rzymu, który trwał aż do narodzin renesansu. W 1527 roku miasto zostało doszczętnie splądrowane i zniszczone przez niemiecko-hiszpańskie wojska Karola V (1500-1558). Ta bezprzykładna grabież przeszła do historii pod nazwą Sacco di Roma (złupienie Rzymu). Kolejny rozkwit Wiecznego Miasta nastąpił w czasach kontrreformacji. Wtedy to doprowadzono do końca budowę Bazyliki św. Piotra, wzniesiono dziesiątki nowych kościołów, pałaców i fontann. Na początku XIX wieku miasto zostało zdobyte przez wojska Napoleona I i przyłączone na kilkanaście lat do Francji. Od 1871 roku Rzym stanowi stolicę zjednoczonych Włoch.

Herb Rzymu

Herbem Rzymu jest czerwona tarcza w polu której umieszczony złoty krzyż grecki oraz przechylony na lewo w dół napis SPQR. Pochodzi on od łacińskiej formuły "Senatus Populusque Romanus", która w tłumaczeniu oznacza "w imieniu senatu i ludu rzymskiego". Niegdyś skrót ten był wyrazem majestatu starożytnego Rzymu i znajdował się na chorągwiach rzymskich legionów. Do użytku wprowadził go pierwszy cesarz rzymski Oktawian August jako obraz swojej polityki oparcia władzy na senacie (stąd senat jako pierwszy w tym powiedzeniu). Dziś oprócz herbu skrót SPQR zdobi budynki większości miejskich instytucji publicznych, przystanki autobusowe oraz żeliwne pokrywy studzienek kanalizacyjnych.

Zwiedzanie

Wielowiekowa historia Rzymu przyczyniła się do tego, że co czasów obecnych zachowała się tu niezliczona ilość niezwykle cennych zabytków pochodzących ze wszystkich epok, począwszy od starożytności po współczesność. Na zapoznanie się z najważniejszymi zabytkami miasta potrzeba około 3 do 4 dni intensywnego zwiedzania. Jednym z najważniejszych zabytków i zarazem symboli Rzymu jest słynne Koloseum zwane w starożytności Amfiteatrem Flawiuszów. Budowla wzniesiona została latach 70-80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów i pierwotnie stanowiła arenę walk gladiatorów. W jego sąsiedztwie znajduje się kolejny zabytek architektury starożytnej jakim jest okazały Łuk Konstantyna Wielkiego. Budowla wzniesiona została w latach 312-315 dla uhonorowania dziesięciolecia sprawowania władzy przez cesarza Konstantyna oraz dla uczczenia jego zwycięstwa nad Maksencjuszem. Pomiędzy Koloseum a wzniesionym na przełomie XVIII i XIX wieku pomnikiem zwanym Ołtarzem Ojczyzny biegnie szeroka i ruchliwa ulica Via dei Fori Imperiali. Jest to jedna z głównych rzymskich arterii, która wybudowana została w latach 1930-1932 z polecenia włoskiego faszysty i dyktatora Benito Mussoliniego (1883-1945), który chciał, by uważano o na następcę cezarów. Ulica ciągnie się od Piazza Venezia do Latareanu. Mimo wielu szkód, jakie poczyniono by ją stworzyć obecnie uchodzi za jedną z najpiękniejszych ulic stolicy Włoch. To właśnie wzdłuż niej koncentrują się zabytki starożytnego Rzymu. Ulica przecina także teren dawnych rynków (forów), wznoszonych na chwałę kolejnych imperatorów. Zwiedzając Rzym warto także wybrać się na wzgórze Kapitol oraz plac Campidoglio skąd rozpościera się przepiękna panorama na na antyczne Forum Romanum. Koniecznie należy przespacerować się także Via del Corso, która doprowadzi nas do najsłynniejszych schodów na świecie zwanych Schodami Hiszpańskimi (Scalinata di Trinita dei Monti). Wybudowano je w latach 1723-1725 według projektu Francesca De Sanctisa i Alessandra Specchiego. Prowadzą one z placu Hiszpańskiego do kościoła Trinita dei Monti (kościół św. Trójcy). Każdego roku na schodach organizowane są pokazy mody, a wiosną zdobi je kwiatowa dekoracja ustawiana z okazji festiwalu kwiatów. Zimą, w okresie Bożego Narodzenia, na tarasie schodów ustawiana jest szopka. Jednym z głównych rzymskich placów jest Campo de'Fiori (Pole Kwiatów). W starożytności miejsce to sąsiadowało z Teatrem Pompejusza, w którym odbyło się zgubne dla Cezara posiedzenie senatu. Praktycznie aż do wieków średnich plac zachowywał charakter łąki. Jego zabudowa rozpoczęła się pod koniec XIV wieku wraz z wybudowaniem przy nim Kościoła Świętej Brygidy. W okresie średniowieczna na placu organizowane były targi a także urządzano tu egzekucje. To właśnie tutaj został spalony na stosie przez inkwizycję włoski filozof i teolog Giordano Bruno (1548-1600). Dziś przypomina o tym ustawiony w 1887 roku w centralnym punkcie placu jego pomnik. W 1981 roku historyczne centrum Rzymu oraz eksterytorialne posiadłości Watykanu wraz z bazyliką św. Pawła za Murami zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Koloseum

Koloseum zwane także Amfiteatrem Flawiuszów wzniesione zostało w latach 70-80 roku n.e. przez cesarzy espazjana i Tytusa (z dynastii Flawiuszów). Była to główna rzymska arena na której organizowane były m.in. walki gladiatorów, polowania na dzikie zwierzęta czy widowiska przedstawiające bitwę morską (po wcześniejszym napełnieniu areny wodą). Tradycja mówi, że w Koloseum było także miejscem męczeństwa pierwszych chrześcijan. Wydarzenia te upamiętniono krzyżem wewnątrz budowli. Koloseum wybudowane zostało na planie elipsy o długości 188 metrów, szerokości 156 metrów i wysokości 48,5 metra. Amfiteatr mógł pomieścić od 45 do 50 tysięcy widzów. Niegdyś do Koloseum prowadziło 80 ponumerowanych wejść (zachowały się oznaczenia wejść od nr XXIII do LIV), które zapewniały szybkie opuszczenie widowni przez widzów. Istniała także możliwość przykrycia całej widowni specjalną osłoną w deszczowe lub bardzo słoneczne dni. W 445 roku budowla została poważnie uszkodzona przez trzęsienie ziemi.

Forum Romanum

Forum Romanum czyli Rzymski Rynek to najstarszy plac miejski, który w starożytności stanowił główny ośrodek polityczny, religijny i towarzyski Rzymu oraz miejsce odbywania się najważniejszych uroczystości państwowych. Przypuszcza się, że wybudowano go w VII lub VI wieku p.n.e. W okresie świetności cesarstwa Forum Romanum zostało rozbudowane i wzbogacone o Świątynię Boskiego Juliusza (Templum Divii Iulii), Wenus i Romy, Wespazjana, Antonina i Faustyny oraz łuk triumfalny cesarza Augusta. Mimo, że miejsce to zostało doszczętnie zniszczone przez Wizygotów w 410 roku po zdobyciu Rzymu to jeszcze przez kilka kolejnych stuleci zbierał się tu lud rzymski podczas ważnych wydarzeń państwowych. Forum Romanum otoczone jest siedmioma wzgórzami: Kapitolem, Palatynem, Celiusem, Eskwilinem, Wiminałem i Kwirynałem.

Łuk Konstantyna Wielkiego

Łuk wzniesiony został w latach 312–315 n.e. dla uhonorowania dziesięciolecia sprawowania władzy przez cesarza Konstantyna I Wielkiego (272-337) oraz dla uczczenia jego zwycięstwa w wojnie domowej nad Maksencjuszem, który w czasie ucieczki utonął w Tybrze. Budowla ma konstrukcję trójprzęsłową, 25,7 metra szerokości oraz 21 metrów wysokości. Przeloty na każdej fasadzie rozdzielają cztery kolumny w porządku korynckim, nad którymi w attyce umieszczono posągi uosabiające podbite przez Trajana plemiona. Pomiędzy posągami rozmieszczono płyty z płaskorzeźbami cesarza Marka Aureliusza. Łuk zdobią także dwa medaliony pochodzące z czasów Hadriana oraz płaskorzeźby batalistyczne pochodzące z Bazyliki Ulpia z Forum Trajana. Budowla stała się inspiracją dla wielu późniejszych łuków jakie wznoszone były na niemal całym świecie.

Zamek św. Anioła

Początki Zamku św. Anioła (Castel Sant'Angelo) sięgają II wieku n.e., kiedy to wzniesiono tu mauzoleum dla cesarza Hadriana oraz jego następców. Usytuowano je na prawym brzegu Tybru na terenie ogrodów Domicji. W 271 roku mauzoleum zostało włączone w system murów obronnych Rzymu a za rządów Teodoryka utworzono tu więzienie. W czasie wojen z Gotami jaki toczone były na przełomie III do V wieku mauzoleum zostało splądrowane i doszczętnie zniszczone. Wtedy też cesarz Honoriusz polecił przebudować je w twierdzę. Pod koniec VI wieku ówczesny papież Grzegorz I Wielki polecił przemianować budowlę na cześć św. Michała Anioła, który rzekomo podczas zarazy miał ukazać się nad mauzoleum chowając miecz na znak końca epidemii. Wtedy też na szczycie budowli ustawiony został posąg anioła. W 1277 roku zamek został połączony z pobliskim Watykanem korytarzem Passetto di Borgo (istnieje on do dziś). W czasie wojen służył on papieżom za schronienie a podczas pokoju funkcjonowało tu więzienie. Przetrzymywano tu m.in. Giordana Bruno (1548-1600) za głoszenie herezji. Obecnie w murach zamku swoją siedzibę ma Watykańskie Muzeum Średniowiecznej Broni.

Fontanna di Trevi

Fontanna di Trevi to jedna z najokazalszych i najbardziej znanych fontann w Rzymie. W swoim obecnym kształcie powstała w latach 1735-1776 wieku z inicjatywy papieża Klemensa XII (1652-1740). Fontanna ma 20 metrów szerokości i 26 metrów wysokości a jej bogato zdobiona barokowa fasada przypomina swoim wyglądem pałacyk. Zasila ją woda doprowadzona akweduktem zbudowanym jeszcze w 19 roku p.n.e. przez Agrypę. W centralnym punkcie budowli znajdują się posągi boga oceanów i mórz Okeanosa na rydwanie zaprzężonym w dwa hippokampy (hybrydy konia i ryby) oraz dwóch trytonów symbolizujących Kastora i Polluksa. Umieszczone na balustradzie cztery statuy symbolizują cztery pory roku. Jak głosi jedna z miejscowych legend, wrzucenie do spienionej wody monety (prawą ręką przez lewe ramię) gwarantuje powrót do Wiecznego Miasta. Każdego dnia z fontanny di Trevi wyławiane jest około 3 tysięcy Euro.

Ołtarz Ojczyzny

Ołtarz Ojczyzny nazywany także często Pomnikiem Narodowym Wiktora Emanuela II lub potocznie Vittoriano to imponujący monument na północnym zboczu Kapitolu, przy Placu Weneckim, który wzniesiony został w latach 1885-1935 na cześć pierwszego króla zjednoczonych Włoch. Budowla ma 135 metrów długości i blisko 70 metrów wysokości a jego fasadę zdobi rząd kolumn korynckich. Na obu krańcach dachu umieszczono dwie kwadrygi (rydwany zaprzężone w cztery konie) powożone przez boginię Wiktorię. Na tarasie przed budynkiem ustawiono wykonany z brązu pomnik konny Wiktora Emanuela II. W centralnej części budowli znajduje się grób nieznanego żołnierza a we wnętrzach urządzone zostało Centralne Muzeum Zjednoczenia Włoch. Monument pełni ważną rolę w kształtowaniu tożsamości narodowej Włochów i jest także miejscem organizacji obchodów świąt państwowych Na szczycie budowli znajduje się taras widokowy z którego rozpościera się przepiękny widok na miasto.

Pozostałe Zabytki Rzymu

• Panteon (miejsce poświęcone wszystkim bogom) - to starożytna świątynia na Polu Marsowym, która ufundowana została przez cesarza Hadriana w 125 roku. Gmach powstał w miejscu wcześniejszej świątyni z 27 roku p.n.e., zniszczonej w pożarze. Panteon poświęcony był bóstwom planetarnym oraz ówcześnie panującemu cesarzowi. W momencie powstania była to największa kopułowa budowla na świecie. Budowla odlana została z monolitycznego betonu z centralnym otworem (oculusem) o średnicy około 7,9 metra. Kopuła ma 43,6 metra średnicy i tyle samo wysokości. Przed wejściem do świątyni znajduje się dobudowany trzyrzędowy kolumnowy portyk. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na kaplicę z grobem Rafaela Santi (1483-1520), jednego z największych malarzy świata epoki renesansu (obok Michała Anioła i Leonarda da Vinci) oraz obraz Zwiastowania autorstwa Melozza da Forli (1438-1494). Pantem jest najlepiej zachowanych budowli z czasów starożytnego Rzymu. Od VII wieku jest użytkowany jako katolicki kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny od Męczenników (Santa Maria ad Martyres).
• Bazylika św. Jana na Lateranie - jest to katedra biskupa Rzymu i jedna z bazylik papieskich (dawniej patriarchalnych). Jej początki sięgają pierwszej połowy IV wieku n.e., kiedy to wzniesiona została tu pierwsza świątynia. W kolejnych wiekach była ona wielokrotnie przebudowywana i powiększana , a swój obecny barokowy wygląd uzyskała w czasie ostatniej większej przebudowy jaka przeprowadzona została w pierwszej połowie XVIII wieku. Jest to jedna z czterech bazylik papieskich (dawniej zwanych patriarchalnymi) znajdujących się na terenie Rzymu i Watykanu. Jej pełna nazwa to Papieska arcybazylika Najświętszego Zbawiciela, św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty na Lateranie. Transept świątyni jest połączony jest z baptysterium Świętego Jana u Źródła na Lateranie. Do bazyliki przylega budynek, w którym mieści się dawna kaplica papieska Sancta Sanctorum z obrazem Chrystusa Acheiropoieton, który wedle legendy zaczął malować św. Łukasz a ukończyli aniołowie.
• Bazylika św. Pawła za Murami (Basilica Papale di San Paolo fuori le Mura) - to jedna z czterech bazylik papieskich (dawniej zwanych patriarchalnymi) znajdujących się na terenie Rzymu i Watykanu. Pierwszy kościół wzniesiony został tu w latach 386-440 przez cesarzy Teodozjusza I, jego syna Arkadiusza i Walentyniana II. Według tradycji powstał on w miejscu, gdzie Lucyna Rzymska pochowała ciało św. Pawła. W 1823 roku świątynia została doszczętnie zniszczona przez pożar. Dzisiejszy wygląd bazyliki to efekt rekonstrukcji. Do świątyni prowadzi kolumnowy dziedziniec na którym znajduje się figura św. Pawła z mieczem. We wnętrzu na ścianach naw warto zwrócić uwagę na medaliony z wizerunkami kolejnych papieży. Legenda głosi, że jeżeli skończą się wolne miejsca na medalionach to nastąpi koniec świata. W sąsiedztwie kościoła znajduje się klasztor w którym od VIII wieku zamieszkują benedyktyni.
• Bazylika Matki Bożej Większej (Basilica Papale di Santa Maria Maggiore) - to jedna z czterech bazylik papieskich (dawniej zwanych patriarchalnymi) znajdujących się na terenie Rzymu i Watykanu. Świątynia wzniesiona została w połowie V wieku n.e. na wzgórzu Eskwilin z inicjatywy papieża Sykstusa III. W kolejnych wiekach kościół był kilkukrotnie przebudowywany i powiększany. W latach 1288-1292 dobudowane zostały apsyda i transept a w połowie XVIII wieku bazylika uzyskała swoją obecną barokową fasadę. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na osłonięty baldachim ołtarz główny, skrywający relikwie Żłobka Jezusa (Sacra Culla).
• Bazylika św. Agnieszki za Murami (Basilica di Sant'Agnese fuori le mura) - to rzymskokatolicki kościół tytularny (mający również rangę bazyliki mniejszej), który znajduje się na terenie dzielnicy Trieste przy Via Nomentana 364. Jego patronką jest św. Agnieszki - dziewica, która poniosła śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w IV wieku.
• Bazylika św. Bartłomieja na Wyspie Tyberyjskiej (Basilica di San Bartolomeo all'Isola) - jest to kościół tytularny poświęcony św. Bartłomiejowi jednemu z 12 Apostołów Jezusa Chrystusa. Świątynia wybudowana została pod koniec X wieku z inicjatywy cesarza Ottona III. Jest to trójnawowa bazylika z absydą zamykającą nawę główną. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na ołtarz główny z sarkofagiem zawierającym rzekome relikwie relikwie św. Bartłomieja. W świątyni przechowywane jest także ramię św. Wojciecha, patrona Polski, podarowane przez króla Bolesława Chrobrego cesarzowi Ottonowi III.
• Bazylika Santa Maria del Popolo - to tytularna bazylika mniejsza znajdująca się na północnym skraju Piazza del Popolo. Jego początki sięgają końca XI wieku, kiedy to papież Paschalis II nakazał zburzenie grobu cesarza Nerona, wyrzucenie jego szczątków do Tybru i wzniesienie na miejscu grobu kaplicy ku czci Matki Boskiej. W 1227 roku w jej miejscy wybudowany został kościół. W 1472-1477 roku przebudowano go w stylu renesansowym a w 1587 roku świątynię podniesiono go godności kościoła tytularnego Sanctae Mariae de Populo. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na ołtarz główny z cudownym obrazem Najświętszej Maryi Panny.
• Schody Hiszpańskie (Scalinata di Trinità dei Monti) - są to scenograficzne schody w latach 1723-1725 według projektu Francesca De Sanctisa i Alessandra Specchiego. Prowadzą z Placu Hiszpańskiego do XVI-wiecznego Kościoła Trójcy Świętej na Górze (Chiesa della Santissima Trinità dei Monti). Schody mają 138 stopni i należą do najdłuższych oraz najszerszych w Europie. Mimo, że ich fundatorem był Francuz to swoją nazwę zawdzięczają Ambasadzie Hiszpańskiej, która w momencie ich powstawania znajdowała się w sąsiednim Pałacu Mondaleschi. U podnóża schodów znajduje się wybudowana w 1623 roku w kształcie łódki fontanna Barcaccia. Stanowi ona pamiątkę po powodzi jaka nawiedziła Rzym w Boże Narodzenie 1598 roku. Wtedy to wody Tybru wyrzuciły w tym miejscu łódkę. Jeden z miejscowych przesądów mówi, że na schodach nie należy jeść ponieważ może to przynieść nieszczęście.
• Ołtarz Pokoju (Ara Pacis) - jest to marmurowy ołtarz (ara), który wzniesiony został w latach 13-9 p.n.e. z rozkazu cesarza Oktawiana Augusta na wschodnim krańcu Pola Marsowego na pamiątkę zakończenia długotrwałych wojen domowych i zaprowadzenia pokoju (Pax Romana). Budowla powstała na planie prostokąta o wymiarach 11,65 na 10,62 metra i składa się z usytuowanego na podniesieniu ołtarza oraz okalającego go ogrodzenia z przejściami we wschodnim i zachodnim boku.
• Forum Boarium (Rynek Woli) - jest to dawny plac targowy w Rzymie, położony pomiędzy wzgórzami Kapitol, Palatyn i Awentyn. Wytyczono go już w VI wieku p.n.e. Forum Boarium pełniło także rolę jednego z głównych portów rzymskich (Port Tibernius). Na placu znajduje się kilka zabytkowych budowli, z których najważniejsze to wybudowana w latach 140-120 p.n.e. Świątynia Herkulesa Victora, czwórbramny Łuk Janusa (Ianus Quadrifrons) oraz Świątynia Portunusa.
• Kościół Najświętszego Imienia Jezus (Il Gesù) - wzniesiony został w latach 1568-1584 na zamówienie zakonu jezuitów. Głównymi projektantami zostali dwaj znani włoscy architekci Giacomo della Porta oraz Jacopo Barozzi da Vignola. Jako, że świątynia stanowi macierzysty kościół zakonu jezuitów to posłużyła za wzór dla wielu barokowych kościołów jezuickich znajdujących się na terenie całej Europy (w tym również w Polsce). Charakterystyczna dwu-kondygancyjna fasada została zaprojektowana w taki sposób, żeby jej elementy tworzyły ostre kontrasty światłocieniowe (co później stało się jedną z naczelnych cech baroku). W bogato zdobionym wnętrzu uwagę przykuwa ołtarz główny pod którym przechowywane są relikwie założyciela zakonu jezuitów św. Ignacego Loyoli (1491-1556), ozdobna ambona oraz usytuowany na sklepieniu iluzjonistyczny fresk włoskiego malarza Baciccia "Triumf imienia Jezus".
• Wielka Synagoga (Tempio Maggiore) - wzniesiona została w latach 1901-1904, według projektu architektów Vincenza Costy oraz Osvalda Armanniego. Budowla reprezentuje styl eklektyczny i zaliczana jest do jednego z najwspanialszych budynków stolicy Włoch. Obecnie w murach synagogi ma swoją siedzibę Muzeum Żydowskie oraz centrum życia kulturalnego i organizacyjnego Gminy Żydowskiej w Rzymie (la Comunità Ebraica di Roma).
• Antico Caffe Greco - to jedna z najsłynniejszych i najbardziej znanych kawiarni w Rzymie. Znajduje się w sąsiedztwie Placu Hiszpańskiego, przy ruchliwej Via dei Condotti 86. Kawiarnia założona została w 1760 roku przez pochodzącego z Grecji Nicola della Maddalena. Niegdyś schodziła się tu śmietanka towarzyska a także takie słynne osobistości jak m.in. Byron, Rossini, Liszt, Wagner, Gogol, Andersen czy Goethe (o czym przypominają ich portrety na ścianach). Nie brakuje też polskich akcentów- bywalcami lokalu byli Żeromski, Sienkiewicz czy Miłosz. Z jednym ze stolików związana jest miejscowa legenda, że kto przy nim usiądzie zostanie papieżem (tak stało się z kardynałem Pecci, który przesiadywał w tym miejscu po czym został papieżem Leonem XII).

Muzea w Rzymie

• Muzea Kapitolińskie - jest to grupa muzeów archeologicznych i sztuki znajdujących się na Kapitolu i zajmujące Nowy Pałac (Pallazo Nuovo), Pałac Konserwatorów (Palazzo dei Conservator), Tabularium oraz Palazzo Caffarelli. Jest to jedno z najstarszych publicznych muzeów na świecie, którego początki sięgają 1471 roku. Wtedy to papież Sykstus IV przekazał kolekcję rzeźb z brązu ludowi rzymskiemu. Jednym z najbardziej znanych eksponatów jest pochodząca prawdopodobnie z 480-470 roku p.n.e. wykonana z brązu rzeźba Wilczycy kapitolińskiej stanowiącej jeden z symboli starożytnego imperium rzymskiego. Zwierzę miało rzekomo zaopiekować się i wykarmić Romulusa i Remusa, legendarnych założycieli Rzymu. Ponadto zobaczyć tu można także dwa centaury z willi Hadriana, marmurowy posąg bogini Afrodyty zwany Wenus Kapitolińską oraz pochodzące z IV wieku pozostałości olbrzymich rozmiarów rzeźby przedstawiającej cesarza Konstantyna Wielkiego. Do kolekcji muzealnej należy także założona przez Benedykta XIV w połowie XVIII wieku Pinakoteka Kapitolińska.
• Rzymskie Muzeum Narodowe (Museo nazionale romano) - mieści się w zabytkowym neorenesansowym Pałacu Massimo (Palazzo Massomo) przy ulicy Largo di Villa Peretti 2 i prezentuje bogata kolekcję rzymskich i greckich zabytków starożytności. Obejrzeć można tu m.in. kolekcję złotej biżuterii z II wieku n.e., zbiór popiersi cesarzy i ich rodzin, kolekcję dawnych monet, posąg bogini sztuki i rzemiosła Minewry, wyryty w kamieniu w I wieku n.e. przez Werriusza Flakkusa kalendarz świąt i uroczystości czy zmumifikowane szczątki 8-letniej dziewczynki.
• Narodowe Muzeum Etruskie (Museo Nazionale Etrusco) - mieści się w renesansowym pałacu Villa Giulia przy piazzale di Villa Giulia 9 i prezentuje bogate zbiory sztuki etruskiej. Placówka założona została w 1889 roku z inicjatywy włoskiego archeologa i polityka Felice Barnabei (1842-1922). Większość eksponatów pochodzi z południowej Etrurii i Umbrii, kolebki kultur przedrzymskich. Obejrzeć można tu m.in. wykonany z terakoty pod koniec VI wieku p.n.e. sarkofag małżonków, pochodzącą z tego samego okresu rzeźbę centaura (Centaur z Vulci) oraz wykonaną z brązu starożytną rzymską cistę (pojemnik na przybory toaletowe).
• Narodowa Galeria Sztuki Dawnej (Galleria Nazionale d'Arte Antica) - jest to muzeum sztuki mające swoje siedziby w Palazzo Barberini oraz w Palazzo Corsini. Kolekcja obejmuje dzieła takich twórców jak m.in. Gian Lorenzo Bernini, Caravaggio, Giovanni Baglione, Hans Holbein, Perugino, Nicolas Poussin, Giulio Romano, Raffaello, Tiepolo, Tintoretto czy Tycjan.
• Galeria Borghese (Galleria Borghese) - mieści się w XVI-wiecznej Willi Borghese (Villa Borghese) przy Piazzale del Museo Borghese 5 i prezentuje znaczącą część kolekcji kardynała Scypiona Borghese, na którą składa się rzeźba i malarstwo. Obejrzeć można tu prace takich artystów jak m.in. Dosso Dossi, Caravaggio, Rafael, Jacopo Bassano, Domenichino, Parmigianino, Peter Paul Rubens, Giovanni Bellini, Gian Lorenzo Bernini czy Guido Reni.
• Muzeum Żydowskie (Museo ebraico) - mieści się w Wielkiej Synagodze (Tempio Maggiore) przy ulicy Lungotevere de' Cenci i zajmuje się gromadzeniem oraz prezentacją pamiątek oraz przedmiotów należących do diaspory żydowskiej zamieszkującej Rzym. Obejrzeć można tu m.in. tradycyjne stroje żydowskie, zabytkową szafę ołtarzową (Aron ha-kodesz) oraz liczne średniowieczne rękopisy i manuskrypty.
• Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej (Galleria Nazionale d'Arte Moderna e Contemporanea) - znajduje się przy ulicy Viale delle Belle Arti 131 i prezentuje bogate zbiory rzeźby oraz malarstwa z XIX i XX wieku. Prezentowane są tu dzieła takich artystów jak m.in. Giovanni Fattori, Giacomo Manzù, Lucio Fontana, Cézanne, Miró, Kandinsky, Monet, Van Gogh czy Pollok.
• Muzeum Rzeźby Antycznej im. Giovanniego Barracco (Museo di scultura antica Giovanni Barracco) - znajduje się przy ulicy Corso Vittorio Emanuele 166 i zajmuje się gromadzeniem oraz prezentacją dzieł sztuki starożytnego Egiptu, Grecji, Rzymu oraz Bliskiego Wschodu. Większość eksponatów pochodzi z prywatnej kolekcji włoskiego kolekcjonera i mecenasa sztuki Giovanniego Tommaso Carlo Barracco (1829-1914). Cała kolekcja zajmuje siedem sal tematycznych gdzie prezentowana jest kolejno sztuka egipska, grecka, hellenistyczna, rzymska, fenicka, cypryjska i średniowieczna.
• Muzeum Cywilizacji Rzymskiej (Museo della civiltà romana) - znajduje się na terenie dzielnicy EUR (Esposizione Universale di Roma) przy ulicy Piazza Giovanni Agnelli 10 i dokumentuje historię Rzymu od jego powstania aż po VI wiek n.e. Na wystawach znajdują się kopie rzeźb, płaskorzeźb i napisów, częściowe reprodukcje większych budowli i makiety ważniejszych kompleksów architektonicznych starożytnego Rzymu. Obejrzeć można tu m.in. makiety: Koloseum, Łuku Konstantyna, Willi Hadriana w Tivoli czy rekonstrukcję Circus Maximus (najstarszego i największego cyrku starożytnego Rzymu).
• Planetarium i Muzeum Kosmosu (Planetario e museo astronomico) - znajduje się przy ulicy Piazza Giovanni Agnelli 10 (w tym samym budynku co Muzeum Cywilizacji Rzymskiej) i jego główną atrakcją jest kopuła o średnicy czternastu metrów, na której odbywają się pokazy rozgwieżdżonego nieba, ciał niebieskich oraz projekcje multimedialne. W placówce regularnie organizowane są regularnie także różnego rodzaju imprezy edukacyjne i pokazy o tematyce astronomicznej.
• Muzeum Rzymu w Palazzo Braschi (Museo di Roma a palazzo Braschi) - mieści się w neoklasycystycznym Pałacu Braschi (Palazzo Braschi) się przy ulicy Piazza San Pantaleo 10 i prezentuje bogatą kolekcję sztuki. Obejrzeć można tu m.in. malarstwo, rzeźby (głównie przedstawiające papieży), zabytkowe meble, gobelin z herbem rodziny Barberinich, ceramikę oraz medale z okresu od XVIII do XIX wieku. Cała ekspozycja zajmuje 20 sal, które rozlokowane są na dwóch kondygnacjach.
• Narodowe Muzeum Sztuki XXI wieku (Museo nazionale delle arti del XXI secolo) - mieści się w nowoczesnym gmachu przy ulicy Via Guido Reni 4A i poświęcone jest sztuce i architekturze XXI wieku. W placówce zgromadzono liczne rysunki, szkice czy modele nowoczesnych budowli wykonane przez najwybitniejszych współczesnych architektów. Obejrzeć można tu prace takich artystów jak m.in. Alighiero Boetti, William Kentridge, Edward Ruscha, Gino De Dominicis, Michael Raedecker, Anish Kapoor, Gerhard Richter, Francesco Clemente, Maurizio Cattelan, Thomas Ruff czy Luigi Ghirri.
• Muzeum Napoleońskie (Museo napoleonico) - mieści się w XVI-wiecznym pałacu przy ulicy Piazza di Ponte Umberto i prezentuje kolekcję przedmiotów oraz pamiątek związanych z Napoleonem Bonaparte (1769-1821). Trzon ekspozycji stanowi kolekcja włoskiego kolekcjonera i mecenasa sztuki Giuseppe Napoleone Primoli (1851-1927) podarowanej miastu Rzym w 1927 roku. Był on synem Carlotty Bonaparte, a więc jednym z potomków rodziny Bonaparte. Ekspozycja podzielona jest na trzy części. W pierwszej prezentowane są obrazy oraz popiersia członków rodziny cesarskiej z okresu napoleońskiego. Kolejna ekspozycja prezentuje pamiątki z czasów abdykacji, wygnania i śmierci Napoleona. W ostatniej części eksponowane są obrazy, rzeźby, meble oraz przedmioty pochodzące z czasów II Cesarstwa Francuskiego.
• Muzeum Piaggio (Museo Piaggio) - mieści się na terenach dawnych zakładów produkcyjno-przemysłowych przy ulicy Via Cavour 304 i prezentuje bogatą kolekcję skuterów i motocykli. Jest to największa i zarazem najbardziej wszechstronna kolekcja poświęcona motocyklom we Włoszech. Trzon kolekcji stanowią pojazdy produkowane przez włoski koncern motoryzacyjny Piaggio z ich najbardziej znanymi skuterami Vespa (Osa). Był to pierwszy skuter, który spopularyzował tę kategorię jednośladów. Jego nazwa nawiązywała do charakterystycznego kształtu pojazdu przypominającego osę z wąską talią i szerokim odwłokiem. la spopularyzowania skutera Vespy duże znacznie miało jego wykorzystanie w komedii romantycznej "Rzymskie wakacje" z 1953roku z Audrey Hepburn i Gregorym Peckiem w rolach głównych. Oprócz bogatej kolekcji skuterów w placówce prezentowane są także motocykle takie marek jak m.in. Aprilia, Gilera i Moto Guzzi, które łącznie zdobyły aż 104 tytuły światowe w różnych kategoriach. Na terenie muzeum mieście się także siedziba Archiwum Historycznego Piaggio z niezliczoną ilością dokumentów opowiadających historię przemysłowej Europy.
• Muzeum Rzymu na Zatybrzu (Museo di Roma in Trastevere) - mieści się w murach XVII-wiecznego klasztoru karmelitanek przy Piazza Sant'Egidio 1/b i prezentuje sztukę z przełomu XVIII i XIX wieku przedstawiającą starożytny Rzym, jego folklor i życie codzienne. Obejrzeć można tu m.in. obraz zatytułowany "Roma Sparita" pędzla Ettore Roeslera Franza (1845-1907), liczne rzeźby i posągi, prace Carlo Alberto Salustri (znanego jako Trilussa) czy dawną szopkę rzymską. Placówka regularnie organizuje także wystawy czasowe.
• Muzeum Carla Bilottiego (Museo Carlo Bilotti) - mieści się w Oranżerii na terenie Parku Borghese przy ulicy Viale Fiorello La Guardia i prezentuje sztukę współczesną. Trzon ekspozycji stanowi kolekcja włosko-amerykańskiego mecenasa sztuki Carla Bilottiego. Obejrzeć można tu m.in. dzieła znanego włoskiego malarza Giorgio de Chirico (1888-1978), obrazy Gino Severiniego, Larrego Riversa i Andiego Warhola czy kolekcję rzeźb włoskiego rzeźbiarza Giacomo Manzù.
• Galleria Doria Pamphilj - mieści się w zabytkowym rokokowym pałacu (Palazzo Doria Pamphilj) przy ulicy Via del Corso 305 i prezentuje gównie dzieła późnego renesansu. W kolekcji zgromadzono prace takich artystów jak m.in. Tintoretto, Tiziano Vecellio, Raffaello Sanzio, Guercino, Diego Velázquez, Correggio czy Caravaggio. Jednym z najcenniejszych eksponatów jest XVII-wieczne popiersie papieża Innocentego X autorstwa Diego Velázqueza.
• Miejskie Muzeum Zoologiczne (Museo civico di zoologia) - znajduje się w sąsiedztwie Ogrodu Zoologiczne przy ulicy Via Ulisse Aldrovandi 18 i prezentuje modele oraz szkielety zwierząt z całego świata. Obejrzeć można tu m.in. bogate kolekcje ptaków, ssaków, płazów i gadów oraz zapoznać się z ich pochodzeniem oraz środowiskiem w jakim żyją.
• Muzeum Hendrika Christiana Andersena (Museo Hendrik Christian Andersen) - znajduje się w dzielnicy Flaminio przy ulicy Via Mancini 20 i poświęcone jest znanemu amerykańskiemu rzeźbiarzowi i malarzowi (podchodzącego z Norwegii i mieszkającemu w Rzymie) Hendrikowi Christianowi Andersenowi (1872-1940). W placówce obejrzeć można bogatą kolekcję rzeźb oraz w pełni wyposażoną pracownię artysty.
• Historyczne Muzeum Wyzwolenia - znajduje się przy ulicy Via Tasso 145 i prezentuje ekspozycje związane z nazistowsko-faszystowską okupacją Rzymu. W 1945 roku wojska sprzymierzonych rozpoczęły ofensywą wiosenną w kierunku doliny Padu, doprowadzając do bezwarunkowej kapitulacji Niemców 28 kwietnia. Z aliantami współdziałali także partyzanci włoscy, którzy samodzielnie wyzwolili Mediolan, Genuę i Turyn oraz 27 kwietnia zatrzymali uciekającego do III Rzeszy Benito Mussoliniego, rozstrzelanego następnego dnia. Placówka mieści się w budynku dawnego więzienia, w którym podczas wojny przetrzymywani byli i torturowani Żydzi oraz polityczni przeciwnicy. W muzeum obejrzeć można m.in. liczne dokumenty, pamiątki, gazety, plakaty, ulotki czy pisma pochodzące z tamtego okresu.
• Narodowe Muzeum Prehistorii i Etnografii "Luigi Pigorini" (Museo nazionale preistorico etnografico "Luigi Pigorini") - znajduje się przy Piazza Guglielmo Marconi 14 i prezentuje bogate kolekcje etnograficzne z całego świata. Placówka założona została w 1875 roku przez włoskiego archeologa i etnografa Luigiego Pigorini (1842-1925).
• Narodowe Muzeum Kina i Rozrywki (Museo internazionale del cinema e dello spettacolo) - znajduje się przy ulicy Via Portuense 101 i prezentuje bogatą kolekcję kinematograficzną. Placówka założona została w 1959 roku przez włoskiego historyka kinematografii José Pantieri (1941-2013). Obejrzeć można tu m.in. dawne kamery, projektory, kolekcję magnetofonów i magnetowidów z lat 50-tych XX wieku oraz liczne scenografie.
• Elektrownia Montemartiniego - znajduje się w dzielnicy Ostiense na terenie dawnego zakładu produkcji energii elektrycznej przy ulicy via Ostiense 106 i prezentuje bogatą kolekcję artefaktów i przedmiotów jakie udało się odnaleźć podczas prac wykopaliskowych jakie prowadzone były na terenie Rzymu w XIX wieku. Elektrownia, nazwana została na cześć byłego włoskiego polityka i profesora Giovanniego Montemartiniego (1867-1913), który zmarł podczas debaty w radzie miejskiej w 1913 roku. Zakład funkcjonował do 1963 roku, kiedy to został zamknięty i opuszczony. W 1997 roku po gruntownej renowacji obiektu utworzono tu jeden z oddziałów Muzeum Kapitolińskiego. Zwiedzający obejrzeć mogą m.in starożytne sarkofagi, kolekcję antycznych rzeźb czy prywatny pociąg papieża Piusa IX.

Usta Prawdy

Usta Prawdy (Bocca della Verità) to jeden z najbardziej znanych rzymskich symboli. Jest to ważący 1300 kg marmurowy medalion o średnicy około 175 cm, przedstawiający oblicze maszkarona (brodatego bóstwa rzecznego). Zdobi on usytuowaną przy Piazza Bocca della Verita 18 lewą boczą ścianę przedsionka Bazyliki Santa Maria in Cosmedin. Do maski której straszny wygląd podkreśla uszkodzone lewe oko zawsze ustawiają się długie kolejki turystów. Każdy chce włożyć w usta rękę i zgodnie z legendą sprawdzić swoją prawdomówność. Jeśli ktoś jest oszustem ręka zostanie odgryziona. Rzekomo w średniowieczu z tyłu maski siedziała osoba odcinająca dłonie ówczesnym oszustom i rzezimieszkom. W rzeczywistości medalion pełnił funkcję skrzynki na listy lub był wykorzystywany jako pokrywa antycznego wodociągu lub fontanny.

Ciekawostki

• Rzym położony jest na siedmiu wzgórzach, których identyfikacja sprawiała kłopoty już starożytnym. Tradycyjnie podawana liczba wzniesień to: Palatyn, Kapitol, Kwirynał, Eskwilin, Wiminał, Oppius i Awentyn;
• Rzym ma problemy z rozbudową sieci metra, gdyś robotnicy w czasie prac podziemnych ciągle natrafiają na pozostałości starożytnych budowli;
• W 1871 roku kiedy Rzym stał się oficjalną stolicą Zjednoczonych Włoch liczył zaledwie 200 tysięcy mieszkańców. Obecnie miasto zamieszkuje przeszło 2,8 miliona ludzi;
• Rzym jest trzecim co do wielkości (po Berlinie i Madrycie) miastem Unii Europejskiej;
• Około 110 roku n.e. w Rzymie założone zostało pierwsze centrum handlowe na świecie, z przeszło 150 sklepikami;
• Rzym jest miastem, które posiada bardzo surowe przepisy dotyczące ochrony zwierząt (zarówno domowych jak i bezpańskich);
• Najwyższym budynkiem w Rzymie jest wybudowany w 2012 roku i mający 120 metrów wysokości wieżowiec Torre Eurosky;
• W Rzymie urodziła sie słynna włoska aktorka filmowa, jedna z największych gwiazd włoskiego i światowego kina Sophia Loren
• W Rzymie swoje siedziby mają dwa duże kluby piłkarskie: AS Roma i S.S. Lazio;
• Jednym z przysmaków starożytnych Rzymian były języki flamingów.

Multimedia