Gniezdowo to niewielka wioska w zachodniej Rosji, położona nad rzeką Dniepr w bezpośrednim sąsiedztwie Katynia, około 14 km w kierunku zachodnim od Smoleńska. To właśnie tutaj znajduje się słynny Polski Cmentarz Wojenny na którym pochowano blisko 4,5 tysiąca oficerów i podchorążych Wojska Polskiego oraz jeńców wojennych z obozu w Kozielsku zamordowanych w 1940 roku przez NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR). Do sowieckiej niewoli trafili w wyniku sowieckiej agresji na Polskę 17 września 1939 roku oraz aresztowań jakie przeprowadzone zostały po wkroczeniu Armii Czerwonej na wschodnie tereny Polski. Nekropolia w Katyniu wybudowana została w latach 1999-2000 według projektu polskiego rzeźbiarza, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku - Zdzisława Pidka. Cmentarz zajmuje powierzchnię około 1,4 ha. W pobliżu wejścia znajduje się izba pamięci, a dalej ustawiony w 1988 roku drewniany krzyż prymasowski. Na murze zaś umieszczono epitafia ofiar zbrodni oraz Krzyż Kampanii Wrześniowej i Virtuti Militari. Przed wielką bramą wznosi się ołtarz przy którym odprawiane są uroczyste msze święte. W miejscach dołów śmierci utworzono sześć zbiorowych mogił z wydzielonymi dwoma grobami generałów (Bronisława Bohaterewicza oraz Mieczysława Smorawińskiego) i czterema tablicami symbolizującymi cztery religie, których wyznawcy spoczęli w katyńskiej ziemi.
Zbrodnia katyńska
Katyń stanowi dla Polaków jeden z najważniejszych symboli zbrodniczej polityki systemu sowieckiego. Zbrodnia katyńska w zamierzeniu miała śmiertelnym ciosem zadanym Polsce. Zamordowano tu bowiem patriotyczną i intelektualną elitę społeczeństwa. Bezbronni, skrępowani jeńcy ginęli od strzału w tył głowy. W Katyniu zginęli księża, politycy, pisarze, wykładowcy uniwersyteccy, sędziowie i profesorowie. Groby pomordowanych odkryte zostały w 1942 roku przez pracujących przymusowo dla Niemców polskich robotników. Niespełna rok później na rozkaz Głównej Kwatery Wojsk Niemieckich na Wschodzie rozpoczęto prace ekshumacyjne. Niemcy oskarżyli o zbrodnię ZSRR, a rozgłośnia moskiewska natychmiast obarczyła winą Niemców. Po wojnie zbrodnia utrzymywana była w tajemnicy aż do upadku Związku Radzieckiego. Uroczyste otwarcie cmentarza miało miejsce 28 lipca 2000 roku w 60 rocznicę mordu.
W 2010 roku w 70 rocznicę na pobliskim lotnisku w Smoleńsku miała miejsce katastrofa polskiego rządowego samolotu Tu-154 w której zginęło 96 osób w tym także i prezydent Lech Kaczyński wraz z małżonką. W miejscu tragedii ustawiony został głaz upamiętniający wypadek przy którym zawsze palą się znicze.
Ciekawostki
- Na terenie Gniezdowa, na prawym brzegu Dniepru znajduje się rezerwat archeologiczny w skład którego wchodzi cmentarzysko kurhanowe z kilkoma tysiącami grobów oraz dwa grodziska, które datowane są na IX-X wiek n.e. Chowano tu przede wszystkim ludność słowiańską, ale spotkać można tu także groby typowe dla ludów skandynawskich (zwłoki spalone w łodziach).
