Ateny to stolica i zarazem największe miasto Grecji, położone na półwyspie attyckim na malowniczej równinie, rozciągającej się pomiędzy Zatoką Sarońską Morza Egejskiego a czterema wysokimi wzgórzami (Egaleo, Parnita, Hymet, Pentelejkon). Jest to jeden z ważniejszych ośrodków turystycznych Europy z wieloma zabytkami kultury antycznej. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszych Aten odkryto na Akropolu, wapiennym wzgórzu o wysokości 157 metrów n.p.m., które z uwagi na rozległy płaski szczyt i strome zbocza stanowiło doskonały punkt dla osadnictwa. Badania wykazały, że pierwsi ludzi zasiedlili je już około 3500 roku p.n.e. W czasach mykeńskich (około 1500 roku p.n.e.) na wzgórzu wybudowana została pierwsza warowna cytadela, wokół której w późniejszym czasie zawiązało się rozległe miasto wraz z agorą. Praktycznie już od początku swojego istnienia ateński Akropol nękany był przez liczne historyczne zawieruchy. Pierwsze większe zniszczenia miały miejsce w czasie wojen perskich. Odbudowa miasta nastąpiła w V wieku p.n.e. za panowania Peryklesa. To właśnie wtedy powstały tu takie budowle jak Partenon, Erechtejon, Propyleje czy świątynia Ateny Nike (Nike Apteros). Głównym projektantem Akropolu został ówczesny wybitny klasycystyczny rzeźbiarz grecki - Fidiasz. Rozbudowa miasta oraz reformy polityczne doprowadziły do przekształcenia miasta w jeden z najważniejszych ośrodków świata greckiego. W owym czasie świat grecki podzielony był pomiędzy pozostający pod dominacją Aten Związek Morski oraz trwający pod przewodnictwem Sparty tzw. Związek Peloponeski. Oba te ośrodki aspirowały do przywództwa nad światem greckim co doprowadziło do konfliktu i w konsekwencji wojny. Ostatecznie rywalizację wygrała Sparta, która w 405 roku p.n.e. rozbiła flotę Ateńską, a następnie zajęła i zniszczyła miasto. Przegrana nie tylko osłabiła Ateny politycznie, ale doprowadziła miasto do upadku ekonomicznego. Mimo to dzięki swojej przeszłości i pozycji Ateny posiadały wyjątkowy status w świecie helleńskim. Miasto bowiem uznawane było za stolicę kulturalną pogańskiego świata greckiego, a także kolebkę myśli. To właśnie tutaj prowadzili swoją działalność takie osobistości jak Platon, Arystoteles, Praksyteles czy Ksenofont. W połowie IV wieku Ateny dostało się pod panowanie Macedonii, a jakiś czas później miasto wcielone zostało do Cesarstwa Rzymskiego. Okres świetności Aten zakończył się w III wieku n.e., kiedy to zostało najechanie i zniszczone przez Herulów i Wizygotów. W kolejnych stuleciach antyczne świątynie akropolu zostały przekształcone w kościoły, które w XV wieku zajęli i zniszczyli okupujący Grecję - Turcy. Podobnie jak inne greckie miasta Ateny utraciły swoje znaczenie, stając się niewielką i mało znaczącą osadą basenu Morza Egejskiego. Kolejny okres świetności miasta przypadł dopiero na pierwszą połowę XIX wieku, kiedy to ówczesny król odrodzonej Grecji - Otton Bawarski przeniósł stolicę z Nafplionu do Aten. Wtedy to wmieście wzniesiony został m.in. okazały Pałac Królewski, a także zorganizowano pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie. Obecnie Ateny to duży i nowoczesny ośrodek miejski, który zamieszkuje blisko 800 tysięcy ludzi. W aglomeracji ateńskiej zaś, do której należy także m.in. przyległy Pireus mieszka w sumie 3,5 miliona ludzi.
Zwiedzanie
Głównie punkty orientacyjne centrum Aten stanowią dwa wzgórza (Akropol i Likavitos), dwa place: Omónia i Sindagma (Konstytucji) oraz stary stadion olimpijski. Wszystkie te obiekty znajdują się w niewielkiej odległości od siebie. Serce Aten stanowi pozostający w stanie trwałej ruiny antyczny zespół architektoniczny Akropolu. Niegdyś stanowił on główny ośrodek władzy i kultu religijnego miasta. Najstarsze budowle Akropolu nie dotrwały do naszych czasów, bowiem doszczętnie zniszczone zostały w czasie wojen grecko-perskich jakie toczone były w 480 roku p.n.e. Obecna zabudowa pochodzi z późniejszego okresu, a najważniejszą budowlę stanowi potężna świątynia Ateny zwana powszechnie Partenonem. Jej budowa rozpoczęta została w 447 roku p.n.e. i trwała niecałe 10 lat. Pozostałe budowle Akropolu to m.in. Propyleje (monumentalne wejście na Akropol), Świątynia Ateny Nike, pomnik Agryppy, Erechtejon oraz Chalkoteka.
Atena
W mitologii greckiej Atena uznawana jest za boginię mądrości, sztuki, sprawiedliwej wojny oraz opiekunkę miast, m.in. Aten i Sparty. Jest także jedną z dwunastu głównych bogów olimpijskich. Jej atrybutami były włócznia oraz tarcza. Jej świętym zwierzęciem była sowa, a rośliną - oliwka. Rzymskim odpowiednikiem Ateny jest Minerwa. Atena przyszła na świat inaczej niż inni bogowie greccy. Jej ojciec Zeus wdał się w romans z boginią rozwagi Metydą czego rezultatem było poczęcie Ateny. Atrybutami bogini były jasna zbroja, oraz piorun. Atena posiadała także złotą włócznię oraz egidę (tarcze-pancerz z koziej skóry) z głową Meduzy.
Ciekawostki
- Akropolis w języku greckim oznacza górne miasto;
- Ateny są najbardziej zaludnionym miastem Grecji (w mieście mieszka blisko 1/3 populacji greckiej);
- W Atenach zachowało się najstarsze drzewo oliwne Attyki i jedno z najstarszych na świecie. Liczy sobie około 2,5 tysiąca lat i znajduje się w dzielnicy Agioi Anargyroi;
- W Atenach istnieje ograniczenie wysokości budowli do 27 metrów (poza nielicznymi wyjątkami). Powodem jest ochrona widoczności Akropolu;
- Ateny położone są na aktywnym sejsmicznie górotworze skał osadowych, przedzielonym trzema uskokami tektonicznymi. Ostatnie większe trzęsienie ziemi miało tu miejsce w 1999 roku.
