Antarktyda to kontynent o powierzchni ok. 14 mln km2, położony w całości na półkuli południowej wokół bieguna południowego w części świata zwanej Antarktyką, obejmującą kontynent oraz okoliczne wyspy. Przypuszcza się, że jego nazwa pochodzi od greckiego słowa "antarktikós" oznaczającego "leżący naprzeciwko północy", lub od połączenia dwóch łacińskich słów "ante" (przeciw) i "arctis" (niedźwiedź), czyli "naprzeciwko gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy". Antarktyda nie posiada połączenia lądowego z żadnym innym kontynentem, a od najbliższego z nich, Ameryki Południowej dzieli ją około 950 km. Przeważająca część kontynentu (około 95,5% powierzchni) pokryta jest lądolodem, co spowodowane jest położeniem w strefie wyjątkowo zimnego i wietrznego klimatu glacjalnego. Antarktyda jest praktycznie niezamieszkana przez ludzi (jest to jedyny kontynent bez rdzennej ludności), za wyjątkiem tymczasowego personelu przebywającego w kilkunastu stacjach badawczych. Na Antarktydzie nie ma żadnego państwa, a jej status reguluje podpisany w 1959 roku w Waszyngtonie Traktat Antarktyczny, który zamroził wszelkie roszczenia terytorialne. Ponadto zabrania on także przeprowadzania prób z bronią atomową oraz eksploracji złóż cennych kopalin takich jak m in. węgiel kamienny, rudy żelaza, miedzi, złota, srebra czy ołowiu. Najwyższym szczytem Antarktydy jest położony w Górach Ellswortha Masyw Vinsona, który w najwyższym punkcie osiąga wysokość 4892 metrów n.p.m.
Antarktyda jest najbardziej suchym kontynentem na świecie. Na jej powierzchni praktycznie nie występuje woda w stanie ciekłym, a opady deszczu są tu rzadkością (w niektórych rejonach deszcz nie padał tu od blisko 2 milionów lat). Wiąże się to z występowaniem nad kontynentem stałego ośrodka wysokiego ciśnienia (Wyż Antarktyczny). Średnia roczna temperatura wynosi tu około -57 °C. Najcieplejszym miesiącem jest styczeń z temperaturą -30 °C, a najchłodniejszym sierpień, kiedy to temperatura spada nawet do -70 °C. Temperatury powyżej 0 °C spotykane są jedynie na obrzeżach kontynentu. Przyczyną tak niskich temperatur (oprócz szerokości geograficznej i znacznej wysokości bezwzględnej), jest duże albedo pokrywy lodowej, powodujące odbijanie promieni słonecznych. Antarktyda nie jest wielkim lodowcem który wisi w toni oceanów, tylko jest to ląd na którym spoczywa lód wysoko nad poziomem morza. Tak więc stopienie się lodów Antarktydy spowodowało by podniesie się wód wszystkich oceanów Ziemi i zatopienie wielu przybrzeżnych miast.
Turystyka
Przez wiele lat rejon Antarktyki pozostawał poza sferą zainteresowań turystów. Dopiero w pierwszej połowie XX wieku dzięki niezwykle interesującym relacjom podróżników dokonano pierwszych przelotów nad kontynentem. Z biegiem lat liczba turystów odwiedzających Antarktydę stawała się coraz większa. Konsekwencją tego były liczne protesty ekologicznych organizacji, obawiających się, że tak duży ruch (wodny i powietrzny) może przyczynić się do zagrożonego tutejszego środowiska przyrodniczego. Z uwagi na to że Antarktyda stanowi niezwykle rozległy (większy od Europy) obszar i do tego w 95% pokryty lodem to poruszanie się po nim może sprawiać spore trudności. Pokonanie tak wielkich przestrzeni wraz z całym ekwipunkiem w niskich temperaturach może przyprawić spore problemy nawet dobre przygotowanym wyprawom. Wystarczy wspomnieć, że już przy temperaturze -38,9 °C. krzepnie rtęć w termometrach, a poniżej -55 °C zamarza benzyna, tężeją oleje, zamieniając się w podobną do gumy stałą substancję, kable telefoniczne i elektryczne stają się tak kruche, że przy lada dotknięciu pękają i rozsypują się. Transport lądowy jest bardzo forsowny, powolny i ryzykowny ze względu na liczne szczeliny w powierzchni lodowca. Transport powietrzny zaś z uwagi na wiejące wyjątkowo silne wiatry jest przez sporą część roku w ogóle niemożliwy. Ruch turystyczny na Antarktydzie koncentruje się przede wszystkim w Antarktyce Zachodniej. Pokryta grubą warstwą lodu wewnętrzna część kontynentu jest przez turystów odwiedzana bardzo rzadko. Decyduje głównie o tym utrudniona dostępność, surowy klimat oraz stosunkowo niewielka atrakcyjność krajobrazowa. Niemal cały ruch turystyczny skupia się więc na niewielkich, wolnych od lodu obszarach, położonych na wybrzeżach kontynentu i otaczających go wysp gdzie łatwo zakotwiczyć statek i bezpiecznie zejść na ląd. Stosunkowo dużą popularnością, szczególnie wśród alpinistów pragnących zdobyć tzw. "Koronę Ziemi" cieszy się także najwyższy szczyt Antarktydy Mount Vinson. Sezon turystyczny trwa w rejonie Antarktyki od grudnia do lutego.
Ciekawostki
- Na Antarktydzie odnotowano najniższą temperaturę na kuli ziemskiej, wynoszącą -93,2 °C;
- Antarktyda jest większa od Europy;
- Antarktyda nazywana jest także często kontynentem siedmiu biegunów. Znajduje się tu geograficzny biegun południowy, biegun magnetyczny, biegun geomagnetyczny, biegun zimna, biegun względnej niedostępności, biegun wiatrów oraz południowy biegun zórz polarnych;
- Wbrew powszechnej opinii Antarktydy nie zamieszkują niedźwiedzie polarne. Jest tu dla nich zbyt zimno;
- Antarktyda to jedyne miejsce na świecie, gdzie żyje pingwin cesarski (największy gatunek tych zwierząt);
- Antarktyda ma swój numer kierunkowy (+672), domenę internetową (.aq) oraz nieoficjalną flagę (biały zarys kontynentu na niebieskim tle);
- Lodowce Antarktydy stanowią największy magazyn słodkiej wody na kuli ziemskiej (około 80%);
- Pod śniegiem i lodem Antarktydy znajduje się sieć rzek i jezior;
- Antarktyda to jedyny kontynent na którym nie występują rodzime gatunki mrówek;
- Na Antarktydzie znajdują się dwie polskie stacje badawcze (im. Arctowskiego oraz im. Dobrowolskiego). Obecnie są one opuszczone;
- Obrzeża Antarktydy stanowią najbardziej wietrzny obszar na kuli ziemskiej. W niektórych rejonach (Ziemia Adeli) wiatry wieją przez 340 dni w roku;
- Noc polarna na Antarktydzie trwa nieprzerwanie przez blisko pół roku;
- Niskie temperatury panujące na Antarktydzie są przyczyną wielu ciekawych zjawisk. Przykładowo przy temperaturze minus -50 °C zwykła rozmowa jest słyszana z odległości od 1 do 1,5 km, a szczekanie psa roznosi się w promieniu 20 km;
- Wyniki obserwacji w rejonie bieguna wiatrów skłoniły australijskiego badacza Antarktyki, Mawsona, do uzupełnienia dwunastostopniowej skali Beauforta trzynastym stopniem, określającym antarktyczne zamiecie zwane blizzardami;
- Na Antarktydzie występuje zjawisko zorzy polarnej uważane za jedno najwspanialszych zjawisk antarktycznego nieba;
- Na Antarktydzie występują tzw. "białe dni". W czasie ich trwania nasłonecznienie pokrywy lodowej jest na tyle duże, że wszystko wokoło jest tak oślepiająco białe, że oko ludzkie przestaje rozróżniać zarysy przedmiotów;
- Na Antarktydzie słońce może wschodzić na zachodzie i zachodzić na wschodzie. Zdarzają się tam niekiedy w ciągu jednego wieczora, dwa a nawet trzy zachody słońca, a w ciągu ranka kilka kolejnych wschodów. Bywa, że ranek zamienia się w wieczór, a wieczór w ranek, gdy słońce zamiast wzejść - zachodzi i na odwrót.
