Jan Hus

Znane postacie

Jan Hus (1370-1415) to słynny czeski duchowny i bohater narodowy, filozof, reformator Kościoła oraz prekursor protestantyzmu. Urodził się w chłopskiej rodzinie w 1370 roku w Husincu. Już w młodych latach zetknął się z problemem antagonizmów czesko-niemieckich (napływ osadników niemieckich, germanizacja i konkurencja ekonomiczna), co ukształtowało w nim świadomość tożsamości narodowej. W 1390 podjął studia na uniwersytecie w Pradze, gdzie w 1396 otrzymał tytuł magistra i zaledwie dwa lata później zaczął wykładać. Jego działalność inspirowana była głównie myślą angielskiego reformatora Johna Wycliffa. Szczególnie przemawiał do niego postulat o ograniczeniu bogactwa duchowieństwa, ponieważ był to poważny problem w Czechach, gdzie aż połowa ziemi należała do Kościoła. Hus uważał też za niemoralny rozrzutny i hulaszczy tryb życia dostojników kościelnych utrzymujących się głownie z podatków nakładanych na rolników i prostych ludzi. Wkrótce potem Hus stworzył własny program reformy Kościoła oraz obrony czeskich interesów narodowych, który bardzo szybko zyskał duże poparcie pośród mieszczan, chłopstwa i drobnego rycerstwa.

Głównym ośrodkiem działalności Husa stała się Kaplica Betlejemska w Pradze, a na jego kazania z roku na rok przychodziły coraz to większe tłumy. Odrzucając autorytety kościelne, uznał Biblię za jedyne kryterium wiary, a sam Kościół za jedynie ciało mistyczne, którego głową jest Jezus Chrystus. W tym samym czasie na praskim uniwersytecie zawiązała się wroga mu frakcja niemiecka uznająca Wiklefa za heretyka. Niechęć niemieckich duchownych wobec Husa spowodowała, iż skoncentrował się na obronie i popularyzacji języka czeskiego. Swoją działalnością przyczynił się do kodyfikacji literackiego języka czeskiego, przypisuje mu się autorstwo traktatu De Ortografia Bohemica, w którym wyłożone zostały m.in. zasady użycia znaków diakrytycznych. Jego aktywność jako pisarza przyczyniła się do rozkwitu literatury czeskiej. To właśnie dzięki niemu język czeski stał się w XV wieku najbardziej rozwiniętym językiem słowiańskim. Niektóre elementy czeskiej (husyckiej) pisowni przeniknęły do ortografii polskiej.

W 1414 roku zwołany został Sobór w Konstancji, na który podstępnie zwabiono Husa i większością głosów uznano za niebezpiecznego heretyka. Głównym zarzutem było negowanie boskiego pochodzenia władzy papieży. Mimo iż obiecano mu darowanie życia to 6 lipca 1415 został żywcem spalony na stosie poza murami miasta. Śmierć Husa stała się powodem do wybuchu powstania w Pradze, które bardzo szybko rozprzestrzeniło się na całe Czechy i stało się początkiem wojny religijnej pomiędzy husytami a Luksemburgami zwanych potocznie wojnami husyckimi. W 1417 roku husyci ogłosili Cztery artykuły praskie w których domagał się m.in. sekularyzacji dóbr kościelnych i komunii pod dwiema postaciami. Czeska reformacja wyprzedziła reformację europejską o całe sto lat. Obecnie kościoły protestanckie uznają Jana Husa za bohatera wiary i męczennika, a w kościołach anglikańskich uznaje się go za świętego.