Laponia

Regiony

Laponia (nazywana przez rdzennych mieszkańców Sapmi) to rozległa i bezkresna kraina w północnej części Półwyspu Skandynawskiego i Półwyspu Kolskiego, rozciągająca się na terytorium czterech państw: Norwegii, Szwecji, Finlandii i Rosji. Obszar ten jest bardzo słabo zaludniony, z wyjątkiem okręgów gdzie wydobywa się rudy żelaza, miedź czy złoto. Laponia to teren w przeważającej większości wyżynny o wysokości od 300 do 400 metrów n.p.m., ale spotkać można tu także łagodne wzgórza przekraczające miejscami 1000 metrów n.p.m. Na uwagę zasługuje także mierząca 1025 metrów n.p.m. święta góra Saamów zwana Saana. Największym jeziorem Laponii jest Inari (1386 km²), najwyższym szczytem zaś góra Kebnekaise (2104 metry n.p.m.). Na terenie Laponii panuje klimat polarny charakteryzujący się długimi mroźnymi zimami oraz krótkim, ale dość ciepłym latem. Wśród fauny dominują renifery, niedźwiedzie, wilki, rosomaki, sarny i małe gryzonie zwanie lemingami. Te ostatnie co kilka lat tworzą większe stada, które wędrują do morza gdzie często masowo toną.

Laponia najpiękniejsza jest latem, pod koniec sierpnia, kiedy nie ma już dokuczliwych meszek, a okoliczne wzgórza pokrywa różnobarwna roślinność. Warto tu także przyjechać zimą, kiedy na niebie pojawia się zorza polarna, a na turystów czekają psie zaprzęgi, które dawniej stanowiły główny środek transportu w Laponii. Niestety w tym czasie często temperatura spada nawet poniżej -40 °C. Na turystów czekają tu takze niezwykłe lodowe i śnieżne hotele, w których można spędzić noc na lodowym łóżku. W Kemi co roku budowany jest znany na całym świecie zamek śnieżny. Oprócz standardowych komnat lodowych jest w nim także kaplica z setką lodowych miejsc, w której organizowane są śluby, a także restauracja serwująca dania na lodowych talerzach. Na terenie Laponii znajduje się także wiele ośrodków narciarskich z których najpopularniejszy to Levi. Na miłośników białego szaleństwa czeka tu 27 wyciągów, 45 tras zjazdowych oraz 230 km tras biegowych. Główne miasta Laponii to Narwik, Kautokeino (Norwegia), Kiruna (Szwecja), Rovaniemi (Finlandia) i Murmańsk (Rosja). W 1996 roku Laponia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Lapończycy

Lapończycy zwani również Saamami to lud zamieszkujący tereny Laponii, który stanowi potomków pierwotnych mieszkańców Skandynawii. Ich pochodzenie nie jest dokładnie znane. Przypuszcza się, że przywędrowali oni niegdyś ze wschodu, bądź są to przedstawiciele nieznanej rasy zamieszkującej wschodnią Europę, która zniknęła bez śladu. Przed kolonizacją Półwyspu Skandynawskiego Lapończycy zamieszkiwali cały jego obszar. Z uwagi jednak na słabo rozwinięte struktury społecznie wyparci zostali na północ przez inne plemiona Skandynawskie. Zostali schrystianizowani bardzo późno, bowiem dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku. Część z nich przejęła luteranizm, a mieszkańcy Półwyspu Kolskiego prawosławie. Przez stulecia Lapończycy przystosowali się do życia w chłodnym, niegościnnym klimacie. Ludzie ci zajmują się głownie hodowlą reniferów (jedyny gatunek jelenie oswojony przez człowieka), rybołówstwem oraz myślistwem. Lapończycy po dziś dzień używają także namiotów zrobionych z rozpiętych na drągach skór reniferów, z otworem dla dymu z paleniska. Ich tradycyjne wyroby rzemieślnicze w postaci wykonanych z poroża i skór reniferów noży, narzędzi i odzieży można kupić w licznych sklepikach z pamiątkami. W XVII wieku na terenie Laponii uruchomiona ostała kopalnia srebra i od tego czasu Saamowie są szczególnie znani z wyrobu srebrnych przedmiotów i ozdób. Nie wiadomo ile dokładnie dziś żyje Lapończyków. Jedynie Rosja i Finlandia prowadzą statystyki w tym zakresie. Prawdopodobna ich liczba wynosi około 60 do 90 tysięcy. Choć Laponia nigdy nie była samodzielnym państwem, Saamowie mają swoją własną flagę i hymn. Siedzibą parlamentu fińskich Samów jest miasteczko Inari, zaś stolicą wszystkich Samów (również z północy Szwecji, Norwegii i Płw. Kolskiego w Rosji) - norweskie Karasjok. Pośród Lapończyków ciągle żywy jest folklor, m.in. oryginalny kolorowy strój ludowy, rytmiczna forma śpiewu zwana joikowaniem oraz zdobnictwo w rogu, kości i drewnie. W różnych plemionach spotkać można także często elementy szamańskich praktyk i animistycznych wierzeń.

Ciekawostki

• W języku lapońskim jest prawie 90 różnych terminów na określenie śniegu;
• Laponia uważana jest za siedzibę św. Mikołaja. Jego wioska znajduje się zaledwie około 8 km w kierunku północno-wschodnim od centrum Rovaniemi;
• Większość obszaru Laponii leży poza kołem podbiegunowym;
• Zaledwie jedna trzecia Saamów używa języka lapońskiego, bądź jego odmiany;
• Pochodzenie słów Laponia i Lapończycy nie jest znane, niegdyś kojarzono je ze szwedzkim słowem "lapp", oznaczającym łatę i sugerującym, że Lapończycy noszą stare połatane ubrania.